Mieczysław Bilek (1907-1970) – in memoriam

       Dnia 1 marca 2007 roku o godz. 1000 w sali wystawowej Biblioteki Jagiellońskiej, zostanie otwarta wystawa biograficzna, przygotowana przez pracowników Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, poświęcona pamięci Mieczysława Bileka długoletniego dyrektora Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie, wybitnego znawcy epidemiologii i higieny, organizatora wielu instytucji sanitarnych w województwie krakowskim.

  Mieczysław Seweryn Bilek urodził się 1 stycznia 1907 we Wróbliku Szlacheckim. Po zdaniu matury w sanockim Gimnazjum Państwowym udał się do Wilna, gdzie rozpoczął studia medyczne. Po roku przeniósł się do Krakowa na Uniwersytet Jagielloński i tu w 1932 uzyskał dyplom lekarza.

Jeszcze w czasie studiów Mieczysław Bilek związał się z Oddziałem Zakaźnym Szpitala Świętego Łazarza i bardzo szybko zdobył szacunek i sympatię ordynatora oddziału zakaźnego, jednego z najwybitniejszych polskich klinicystów i epidemiologów – prof. Józefa Kostrzewskiego. Dzięki jego pomocy, już w dwa lata po ukończeniu studiów, uzyskał tytuł doktora medycyny przedstawiając i broniąc pracę O chorych na dur brzuszny. Dorobek naukowy Mieczysława Bileka składa się z 40 artykułów naukowych, dotyczących głównie tematyki epidemiologii chorób zakaźnych – duru brzusznego i wysypkowego, grypy, choroby Heine-Medina, płonicy, błonicy.

W 1955, na podstawie badań nad serologią i epidemiologią grypy, na wniosek Rady Naukowej Państwowego Zakładu Higieny, przyznano Mieczysławowi Bilekowi tytuł naukowy docenta.

W 1938 prof. Ludwik Hirszfeld z centrali PZH w Warszawie, zaproponował dr Bilekowi objęcie stanowiska lekarza-epidemiologa w krakowskiej filii PZH.

W dniu 1 września 1939 Mieczysław Bilek, objął obowiązki kierownika krakowskiej filii PZH, przemianowanej następnie przez Niemców na Staatliches Institut für Hygiene Krakau. W czasie wojny instytucja ta, obok działalności konspiracyjnej, zapisała na swym koncie wiele udanych interwencji w zakresie epidemii chorób zakaźnych na terenie Małopolski.

Po zakończeniu okupacji hitlerowskiej, na czele krakowskiej filii PZH, do której zadań w latach 1945-1950 należało głownie wykonywanie badań laboratoryjnych, stanął Mieczysław Bilek. Począwszy od 1950 doc. Bilek rozpoczął organizację oddziałów powiatowych i miejskich na obszarze województwa krakowskiego. W sierpniu 1952 filia PZH w Krakowie została przekształcona w Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną. Jej pierwszym dyrektorem, aż do śmierci w 1970, był doc. Bilek.

Największą zasługą dyrektora było doprowadzenie do urzeczywistnienia planów budowy nowoczesnego obiektu dla WSSE przy ulicy Prądnickiej 76. Otwarcia budynku dokonano w 1963. WSSE w Krakowie była wówczas uważana za wzorcową, zarówno w Polsce, jak i w całym bloku państw demokracji ludowej. Przyjeżdżali tu pracownicy innych stacji sanitarno-epidemiologicznych, aby poznawać wprowadzone przez dyrektora rozwiązania organizacyjne. Zgodnie z zamysłami doc. Bileka, Stacja miała być nie tylko instytucją wykonującą rutynowe badania i sprawującą nadzór sanitarny, ale także placówka naukową. Za czasów dyrektury Bileka pracownicy WSSE w Krakowie opublikowali w najbardziej prestiżowych polskich czasopismach naukowych blisko sto artykułów i doniesień.

W latach sześćdziesiątych Mieczysław Bilek prowadził aktywną działalność oświatową i społeczną: był organizatorem wojewódzkiego Komitetu Higienizacji Wsi, wygłaszał liczne referaty, odczyty, pogadanki. Był członkiem m.in. Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów, Polskiego Towarzystwa Epidemiologów. Aktywnie uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Higienicznego a od 1967 był przewodniczącym jego krakowskiego Oddziału.

Na polu szkolnictwa wyższego doc. Bilek był aktywny już od 1945. Przez trzy semestry sprawował obowiązki pierwszego po wojnie kierownika Katedry Higieny Uniwersytetu Jagiellońskiego, którą po ciężkich zniszczeniach wojennych wyposażył w aparaturę, skompletował bibliotekę i poprowadził pierwsze zajęcia i egzaminy studentów medycyny. Od 1945 do 1955 wykładał higienę dla studentów Wydziału Farmacji UJ, a następnie Akademii Medycznej.

Dnia 6 lipca 1962 doc. Mieczysław Bilek objął kierownictwo Zakładu Higieny Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Krakowie. Dzięki usilnym staraniom szybko doprowadził do skompletowania przyrządów i wyposażenia sal, niezbędnego dla prowadzenia ćwiczeń. W tym samym roku uzyskał dla Zakładu Higieny własny lokal. Przez trzy kadencje, od 1961 do 1969, piastował godność prodziekana WSWF do spraw studenckich. W 1965 został powołany na stanowisko kierownika nowo utworzonej Katedry i Zakładu Higieny WSWF. W Zakładzie Higieny prowadzono wówczas liczne prace naukowe dotyczące m.in. higieny urządzeń sportowych, zanieczyszczenia powietrza sal gimnastycznych pyłem bakteryjnym, stanu odżywiania młodzieży akademickiej, zanieczyszczenia bakteriologicznego i wirusowego wody w basenach.

Doc. Mieczysław Bilek zmarł 10 września 1970. Dla upamiętnienia jego postaci i zasług Zarząd krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Higienicznego ufundował "Nagrodę im. Mieczysława Bileka". Nagroda była przyznawana w latach 70-tych i 80-tych studentom i młodym pracownikom naukowym z kraju i zagranicy, wyróżniającym się na polu higieny oraz epidemiologii.

W setną rocznicę urodzin Mieczysława Bileka jego rodzina przekazała Archiwum UJ spuściznę oraz pamiątki z nim związane. Na wystawie, prócz dokumentów obrazujących działalność Mieczysława Bileka, pokazane zostaną również korespondencja, fotografie oraz przedmioty osobiste. Ekspozycja obejmować będzie również zabytkową aparaturę laboratoryjną, m.in. będzie można zobaczyć unikatową przedwojenną walizkę analityczną, aglutynoskop, zestaw szkła laboratoryjnego, hemocytometry, sprzęt optyczny firmy Carl Zeiss, pochodzące z pocz. XX wieku.

Wystawa czynna od 1 do 15 marca od poniedziałku do piątku w godz. 1000 do 1900.
Biblioteka Jagiellońska al. Mickiewicza 22 (wejście od Oleandrów).